Interview met Toumani Diabaté in CC De Warande in Turnhout
De kora, de 21-snarige traditionele harp uit Mali, is een bijna mystiek instrument. Niemand bespeelt ze beter dan Toumani Diabaté. Hij kreeg dan ook al verdiend een Grammy voor zijn werk en werkte al samen met internationale sterren als blueslegende Taj Mahal en popnimf Björk. Als de gelegenheid zich dan voordoet om zo'n man te interviewen, kan dat alleen maar een interessant gesprek opleveren.Toumani, eerst en vooral welkom in Turnhout.
Toumani Diabaté: "Dankuwel. Ik ben heel blij en fier om hier weer te zijn, want België is een groot land met een lange geschiedenis. Je hebt hier verschillende gemeenschappen — de Vlaamse en de Waalse — net zoals bij ons in Mali. Het enige verschil is dat het er bij ons wat meer zijn; je hebt de Bambara, de Mandingo, de Bobos, de Peul, de Songhai enzovoort. Ik ben heel blij om terug in het land te zijn waar mijn internationale carrière begonnen is. Dat was in 1988 en mijn toenmalige manager, Tony Van Der Eecken, was een Vlaming."
Laat het ons om te beginnen eens even over je instrument, de kora, hebben. Wanneer deed dat instrument precies zijn intrede in de Malinese geschiedenis?
Toumani Diabaté: "De kora, eigenlijk een Mandingo-harp, stamt, samen met de balafon en de ngoni — de traditionele Malinese gitaar — uit de dertiende eeuw. Het instrument bestaat dus al zo'n zevenhonderd jaar. In die periode kende Afrika geen geschreven bronnen. Het Mandingo rijk was ook vele malen groter dan het Mali van vandaag. Het omvatte Senegal, Gambia, Guinee Bissau, Guinee Conakry, Burkina Faso, Mali, Ivoorkust, Niger, Mauritanië en een deel van het huidige Nigeria. Jammer genoeg werd dat immense rijk tijdens het koloniale bewind volledig opgesplitst. De kaste van de griots — waartoe ik ook behoor, ik ben geboren als griot — fungeerde als het levende geheugen van de Mandingo geschiedenis. Het was dus een orale traditie die doorgegeven werd van vader op zoon. De griots componeerden liederen waarin de overwinningen en verwezenlijkingen van de koningen bezongen werden."
Jij staat tegenwoordig bekend als de koning van de kora, maar jouw vader, Sidiki, droeg die titel ook al. Vertel eens wat over hem.
Toumani Diabaté: "Mijn vader, El Hadj Sidiki Diabaté — God hebbe zijn ziel — was de koning van de kora. Hij kreeg die titel officieel op het FESPAC (Festival Panorama Culturel, red.) in Lagos in 1977. Hij ontwikkelde de techniek om tegelijk de baspartij, de begeleiding en de improvisatie te spelen. Men noemt dat ook de simultaanbespeling. Hij was een waar grootmeester. Hij was de 70ste generatie van koraspelers in onze familie, doorgegeven van vader op zoon. Mijn vader was ook één van de oprichters van het Ensemble Instrumental van Mali net na de onafhankelijkheid en hij was ook koraspeler in de Mouvement de Résistance Culturelle Contre la Colonisation tijdens de jaren veertig en vijftig van de vorige eeuw. Tot slot heeft hij ook nog een album (Ancient Strings, red.) opgenomen met Batourou Sekou Kouyate. Dat album werd in één keer opgenomen zonder repetities en tot op vandaag is niemand erin geslaagd om het niveau van die plaat te evenaren."
Er staat alweer een nieuwe generatie koraspelers klaar om de fakkel over te nemen. Ba Cissoko bijvoorbeeld, die zijn kora bespeeld alsof het een elektrische gitaar is. Bevallen die moderne evoluties jou of houd je het toch liever iets traditioneler?
Toumani Diabaté: "Ik ben er heel blij mee want het vormt allemaal één grote familie. Ba Cissoko, Ballake Cissoko, Mamadou Diabaté...Het is en blijft kora. Ieder van hen heeft zijn eigen weg gekozen, maar al die wegen kruisen zich ergens. Zelf heb ik eerder gekozen om het akoestisch te houden, maar ik houd wel van experimentele ontmoetingen. Zo heb ik al met Taj Mahal gewerkt, met Ketama — een Spaanse flamencogroep — en zeer recentelijk nog met Björk. Twintig jaar geleden scoorde Mory Kante al een grote hit met Yeke Yeke, een nummer waarin de kora naast westerse instrumenten gebruikt werd. Als de wereld evolueert kan je alleen maar mee evolueren."
Je haalt net die collaboraties aan die al gedaan hebt. Wat zoek je precies als je met iemand gaat samenwerken?
Toumani Diabaté: "Ik zoek een uitwisseling. Telkens als ik met iemand samenwerk, geef ik iets van mezelf en krijg er iets anders voor in ruil. Het zijn culturele uitwisselingen. Ik speel ook nooit hun muziek. Met Ketama heb ik geen flamenco gespeeld, maar originele Mandingo ritmes; de twee vloeiden als het ware samen."
U geeft ook les aan het Conservatoire des Arts et Multimédias in Bamako. Ik kan me voorstellen dat je niet op één twee drie een instrument als de kora leert bespelen. Zijn de jongeren in Mali nog genoeg bereid om er hun zweet en tranen in te investeren?
Toumani Diabaté: "Ja zeker; de kora leren bespelen is net hetzelfde als gitaar leren spelen: als je het maar genoeg wil, kan je het, maar je moet van je instrument houden. Ik vind het wel belangrijk dat de kora, als Afrikaans instrument, in Mali toch onderwezen wordt aan het conservatorium. Dat was een belangrijke stap."
Iets heel anders nu. Als we West-Afrika bekijken hebben zowat alle buurlanden van Mali al oorlogen, droogtes en andere miserie gekend. Mali staat bekend als het stabielste land in de regio. Wat is het geheim?
Toumani Diabaté: "God! We moeten God die vrede is danken! De oorlogen in Afrika zijn meestal oorlogen op bestelling. De oorzaken liggen niet in Afrika maar hier (in het Westen, red.). Ali Farka Touré heeft ooit gezegd dat het veel beter zou zijn om ons in plaats van wapens, werktuigen te geven om ons land te bewerken. Spijtig genoeg zijn het nog steeds alleen de wapenhandelaars die grote zaken komen doen in Afrika. Afrika werd en wordt nog steeds leeggeplunderd. Tegenwoordig stuurt men de Afrikanen die alle miserie willen ontvluchten en hun kans in Europa willen wagen gewoon terug. Men vergeet echter dat we nog tijdens de laatste wereldoorlog zij aan zij hebben gevochten tegen dezelfde vijand. De universele rechten van de mens lijken voor de Afrikaan niet te gelden en dat is heel jammer en onrechtvaardig. Maar toch wil ik God danken voor de vrede die hij Mali steeds gebracht heeft. Ik wens die vrede ook toe aan de rest van Afrika en in het verlengde zelfs aan de hele wereld. We moeten elkaar simpelweg leren begrijpen en dan gaan we vanzelf van elkaar beginnen houden."
Ik zou het interview graag willen afsluiten door u op enkele namen te laten reageren. Misschien Soundiata Keita als eerste?
Toumani Diabaté: "Soundiata Keita was de koning van het Mandingo rijk. Hij verenigde het ganse rijk en vaardigde de eerste grondwet uit. Dat wil dus zeggen dat Mali al zo'n zevenhonderd jaar een soort van democratie kent!"
Ali Farka Touré?
Toumani Diabaté: "Ali Farka Touré — God hebbe zijn ziel — is de leeuw van de woestijn, de man die aantoonde waar de bluesmuziek oorspronkelijk vandaan kwam. Naast zijn muziek was hij ook nog een heel imposante man. Wanneer je Ali voor de eerste maal ontmoette gaf hij je meteen de indruk je al jaren te kennen. Het was ook een wijs man, een inspirerende figuur. Voor mij was hij alles, een broer en een grootmeester van de muziek!"
Tenslotte dan: Toumani Diabaté?
Toumani Diabaté: "Toumani Diabaté is de griot. Dankzij de wil van Allah werd ik de eerste griot en de eerste koraspeler die ooit een Grammy in de wacht sleepte. Toumani Diabaté is de zoon van de grootmeester van de kora, Sidiki Diabaté, en van de grote zangeres Nene Koita. Toumani Diabaté is ook professor aan het Institut National des Arts en aan het Conservatoire des Arts en het is een artiest die al tweeduizend concerten heeft gespeeld verspreid over de hele wereld, op meer dan driehonderdvijftig festivals heeft gestaan en al dertien albums op zijn naam heeft staan. Toumani Diabaté is de vader van Sidiki Diabaté Jr. die samen speelt met Vieux Farka Touré, de zoon van Ali Farka Touré. Toumani Diabaté is de griot, de griot van jullie allemaal!"
Toumani, van harte bedankt!
Toumani Diabaté: "(in het Nederlands) Dankuwel! (lacht)"
Toumani Diabaté: "Dankuwel. Ik ben heel blij en fier om hier weer te zijn, want België is een groot land met een lange geschiedenis. Je hebt hier verschillende gemeenschappen — de Vlaamse en de Waalse — net zoals bij ons in Mali. Het enige verschil is dat het er bij ons wat meer zijn; je hebt de Bambara, de Mandingo, de Bobos, de Peul, de Songhai enzovoort. Ik ben heel blij om terug in het land te zijn waar mijn internationale carrière begonnen is. Dat was in 1988 en mijn toenmalige manager, Tony Van Der Eecken, was een Vlaming."
Laat het ons om te beginnen eens even over je instrument, de kora, hebben. Wanneer deed dat instrument precies zijn intrede in de Malinese geschiedenis?
Toumani Diabaté: "De kora, eigenlijk een Mandingo-harp, stamt, samen met de balafon en de ngoni — de traditionele Malinese gitaar — uit de dertiende eeuw. Het instrument bestaat dus al zo'n zevenhonderd jaar. In die periode kende Afrika geen geschreven bronnen. Het Mandingo rijk was ook vele malen groter dan het Mali van vandaag. Het omvatte Senegal, Gambia, Guinee Bissau, Guinee Conakry, Burkina Faso, Mali, Ivoorkust, Niger, Mauritanië en een deel van het huidige Nigeria. Jammer genoeg werd dat immense rijk tijdens het koloniale bewind volledig opgesplitst. De kaste van de griots — waartoe ik ook behoor, ik ben geboren als griot — fungeerde als het levende geheugen van de Mandingo geschiedenis. Het was dus een orale traditie die doorgegeven werd van vader op zoon. De griots componeerden liederen waarin de overwinningen en verwezenlijkingen van de koningen bezongen werden."
Jij staat tegenwoordig bekend als de koning van de kora, maar jouw vader, Sidiki, droeg die titel ook al. Vertel eens wat over hem.
Toumani Diabaté: "Mijn vader, El Hadj Sidiki Diabaté — God hebbe zijn ziel — was de koning van de kora. Hij kreeg die titel officieel op het FESPAC (Festival Panorama Culturel, red.) in Lagos in 1977. Hij ontwikkelde de techniek om tegelijk de baspartij, de begeleiding en de improvisatie te spelen. Men noemt dat ook de simultaanbespeling. Hij was een waar grootmeester. Hij was de 70ste generatie van koraspelers in onze familie, doorgegeven van vader op zoon. Mijn vader was ook één van de oprichters van het Ensemble Instrumental van Mali net na de onafhankelijkheid en hij was ook koraspeler in de Mouvement de Résistance Culturelle Contre la Colonisation tijdens de jaren veertig en vijftig van de vorige eeuw. Tot slot heeft hij ook nog een album (Ancient Strings, red.) opgenomen met Batourou Sekou Kouyate. Dat album werd in één keer opgenomen zonder repetities en tot op vandaag is niemand erin geslaagd om het niveau van die plaat te evenaren."
Er staat alweer een nieuwe generatie koraspelers klaar om de fakkel over te nemen. Ba Cissoko bijvoorbeeld, die zijn kora bespeeld alsof het een elektrische gitaar is. Bevallen die moderne evoluties jou of houd je het toch liever iets traditioneler?
Toumani Diabaté: "Ik ben er heel blij mee want het vormt allemaal één grote familie. Ba Cissoko, Ballake Cissoko, Mamadou Diabaté...Het is en blijft kora. Ieder van hen heeft zijn eigen weg gekozen, maar al die wegen kruisen zich ergens. Zelf heb ik eerder gekozen om het akoestisch te houden, maar ik houd wel van experimentele ontmoetingen. Zo heb ik al met Taj Mahal gewerkt, met Ketama — een Spaanse flamencogroep — en zeer recentelijk nog met Björk. Twintig jaar geleden scoorde Mory Kante al een grote hit met Yeke Yeke, een nummer waarin de kora naast westerse instrumenten gebruikt werd. Als de wereld evolueert kan je alleen maar mee evolueren."
Je haalt net die collaboraties aan die al gedaan hebt. Wat zoek je precies als je met iemand gaat samenwerken?
Toumani Diabaté: "Ik zoek een uitwisseling. Telkens als ik met iemand samenwerk, geef ik iets van mezelf en krijg er iets anders voor in ruil. Het zijn culturele uitwisselingen. Ik speel ook nooit hun muziek. Met Ketama heb ik geen flamenco gespeeld, maar originele Mandingo ritmes; de twee vloeiden als het ware samen."
U geeft ook les aan het Conservatoire des Arts et Multimédias in Bamako. Ik kan me voorstellen dat je niet op één twee drie een instrument als de kora leert bespelen. Zijn de jongeren in Mali nog genoeg bereid om er hun zweet en tranen in te investeren?
Toumani Diabaté: "Ja zeker; de kora leren bespelen is net hetzelfde als gitaar leren spelen: als je het maar genoeg wil, kan je het, maar je moet van je instrument houden. Ik vind het wel belangrijk dat de kora, als Afrikaans instrument, in Mali toch onderwezen wordt aan het conservatorium. Dat was een belangrijke stap."
Iets heel anders nu. Als we West-Afrika bekijken hebben zowat alle buurlanden van Mali al oorlogen, droogtes en andere miserie gekend. Mali staat bekend als het stabielste land in de regio. Wat is het geheim?
Toumani Diabaté: "God! We moeten God die vrede is danken! De oorlogen in Afrika zijn meestal oorlogen op bestelling. De oorzaken liggen niet in Afrika maar hier (in het Westen, red.). Ali Farka Touré heeft ooit gezegd dat het veel beter zou zijn om ons in plaats van wapens, werktuigen te geven om ons land te bewerken. Spijtig genoeg zijn het nog steeds alleen de wapenhandelaars die grote zaken komen doen in Afrika. Afrika werd en wordt nog steeds leeggeplunderd. Tegenwoordig stuurt men de Afrikanen die alle miserie willen ontvluchten en hun kans in Europa willen wagen gewoon terug. Men vergeet echter dat we nog tijdens de laatste wereldoorlog zij aan zij hebben gevochten tegen dezelfde vijand. De universele rechten van de mens lijken voor de Afrikaan niet te gelden en dat is heel jammer en onrechtvaardig. Maar toch wil ik God danken voor de vrede die hij Mali steeds gebracht heeft. Ik wens die vrede ook toe aan de rest van Afrika en in het verlengde zelfs aan de hele wereld. We moeten elkaar simpelweg leren begrijpen en dan gaan we vanzelf van elkaar beginnen houden."
Ik zou het interview graag willen afsluiten door u op enkele namen te laten reageren. Misschien Soundiata Keita als eerste?
Toumani Diabaté: "Soundiata Keita was de koning van het Mandingo rijk. Hij verenigde het ganse rijk en vaardigde de eerste grondwet uit. Dat wil dus zeggen dat Mali al zo'n zevenhonderd jaar een soort van democratie kent!"
Ali Farka Touré?
Toumani Diabaté: "Ali Farka Touré — God hebbe zijn ziel — is de leeuw van de woestijn, de man die aantoonde waar de bluesmuziek oorspronkelijk vandaan kwam. Naast zijn muziek was hij ook nog een heel imposante man. Wanneer je Ali voor de eerste maal ontmoette gaf hij je meteen de indruk je al jaren te kennen. Het was ook een wijs man, een inspirerende figuur. Voor mij was hij alles, een broer en een grootmeester van de muziek!"
Tenslotte dan: Toumani Diabaté?
Toumani Diabaté: "Toumani Diabaté is de griot. Dankzij de wil van Allah werd ik de eerste griot en de eerste koraspeler die ooit een Grammy in de wacht sleepte. Toumani Diabaté is de zoon van de grootmeester van de kora, Sidiki Diabaté, en van de grote zangeres Nene Koita. Toumani Diabaté is ook professor aan het Institut National des Arts en aan het Conservatoire des Arts en het is een artiest die al tweeduizend concerten heeft gespeeld verspreid over de hele wereld, op meer dan driehonderdvijftig festivals heeft gestaan en al dertien albums op zijn naam heeft staan. Toumani Diabaté is de vader van Sidiki Diabaté Jr. die samen speelt met Vieux Farka Touré, de zoon van Ali Farka Touré. Toumani Diabaté is de griot, de griot van jullie allemaal!"
Toumani, van harte bedankt!
Toumani Diabaté: "(in het Nederlands) Dankuwel! (lacht)"