Interview met Tiken Jah Fakoly in de AB
Tiken Jah Fakoly, die dit jaar tot tweemaal toe zonder moeite de Brusselse AB doet vollopen en deze zomer ook nog eens op het podium van Couleur Café staat, is zonder de minste twijfel de grootste rijzende ster in de Afrikaanse reggaescene. Met L'Africain stelde hij dan ook nog eens één van de interessantste reggaeplaten van 2007 voor en nu is er ook nog de biografie "Tiken Jah Fakoly - L'Afrique Ne Pleure Plus, Elle Parle". Meer redenen voor een gesprek hadden wij alvast niet nodig.
Bij een eerste beluistering van L'Africain valt meteen op dat hij een stuk Afrikaanser aanvoelt dan je vorige albums. Een bewuste keuze?
Tiken Jah Fakoly: "Zeker, want ik wilde van dit album een ode aan Afrika maken. De muziek moest dus echt een Afrikaanse kleur krijgen. Daarvoor heb ik gebruik gemaakt van authentieke Afrikaanse instrumenten. Zelfs voor de hoesfoto wou ik iets authentieks, vandaar dat ik voor de foto met de jagers gekozen heb. Ik wilde mijn continent eens van een andere kant laten zien; mijn Afrikaanse identiteit bevestigen en aantonen dat ondanks alles wat er zich op het continent afspeelt, Afrika toch respect en aandacht verdient."
Vertel eens wat meer over die hoesfoto met die jagers.
Tiken Jah Fakoly: "Afrika zit momenteel in een fase van verwestering. De elite draagt in plaats van de traditionele Afrikaanse kledij alleen nog westerse maatpakken. Die jagers horen echter bij de groep mensen die zich tegen die mode verzetten. Die foto is bedoeld als een hommage, want ik denk dat ze gelijk hebben om vast te houden aan hun eigen identiteit."
Dit album heb je volledig zelf geproduceerd en opgenomen in je eigen studio in Bamako. Was dat de realisatie van een droom?
Tiken Jah Fakoly: "Ja, absoluut. In 1999 was ik voor de eerste keer in Jamaica (voor het album Cours D'Histoire, red.) en het viel mij op hoeveel artiesten daar een eigen studio hebben. Als je in die omstandigheden kan werken, verandert het hele opnameproces want je zit gewoon thuis. Vanaf toen wou ik ook mijn eigen studio zodat ik zou kunnen werken zonder druk of stress."
Je hebt je studio H. Camara genoemd ter herinnering aan een Ivoriaanse komiek die vriend die hier in Europa niet bekend is. Kun je ons iets meer over hem vertellen?
Tiken Jah Fakoly: "Wij zeggen gewoon Studio H.. Het is de naam van een Ivoriaanse komiek die in 2002 vermoord werd door de doodseskaders in dienst van de machthebbers in Abidjan. Ze wilden daarmee gewoon aantonen dat ze eender wie konden ombrengen, zelfs iemand die ongelooflijk populair was. Het noorden van het land moest gewoon een boodschap krijgen volgens hen. Op een avond is hij gewoon opgepakt en de volgende dag heeft men zijn lijk ergens in een steeg gevonden. Die man heeft mij enorm veel geholpen — zo heeft hij me bijvoorbeeld twee jaar lang onderdak gegeven — maar het is niet daarom dat ik mijn studio naar hem vernoemd heb. Het was veeleer omdat hij net als ik een man met een eigen visie en mening was. Hij was ook iemand die streefde naar verandering en hij bracht zijn boodschap in zijn sketches en voorstellingen. Ik wou niet dat zijn naam en nagedachtenis verloren zouden gaan en ik zocht naar een excuus om het de rest vaan mijn leven over hem te kunnen hebben. Zolang mijn carrière nog duurt en zolang mijn studio bestaat zullen mensen mij naar het hoe en waarom van die naam blijven vragen en kan ik het dus over hem hebben."
Wat is het verhaal achter de Volkswagen kever die je koos voor het logo van je label Fakoly Production?
Tiken Jah Fakoly: "Eerst en vooral ben ik een liefhebber van oude wagens. De kever die we gebruikt hebben voor het logo is een bestaande wagen. Het is een auto die nu in mijn bezit is en die ik al twintig jaar ken. Toen ik nog op de middelbare school zat was hij het eigendom van een Amerikaan die er mij elke morgen in voorbijreed. Ik vond het een fantastisch karretje en nam me voor het te kopen als ik ooit genoeg geld had. Toen de oorlog uitbrak in 2002, riepen de Verenigde Staten al hun onderdanen terug uit Ivoorkust. Op dat moment heeft die Amerikaan het autootje cadeau gedaan aan het meisje dat bij hem thuis kwam koken. Ik had ondertussen al een aantal gesprekken me hem gevoerd, dus dat meisje wist dat ik in die auto geïnteresseerd was en zo is hij uiteindelijk in mijn bezit gekomen. In die tijd was hij nog volledig geel; ik heb zelf het rood en groen toegevoegd."
Rijdt hij nog steeds?
Tiken Jah Fakoly: "Ja, hij rijdt nog. Als ik in Bamako ben is het de auto waarmee ik me verplaats."
Enkele maanden geleden stond je voor het eerst in jaren weer op een Ivoriaans podium.
Tiken Jah Fakoly: "Het is heel goed gegaan. Het publiek is massaal komen opdagen om onze boodschap van hereniging, vrede en verzoening te horen. Voor velen onder hen ben ik een woordvoerder en het symbool van moed. Het volstond dat ik gezegd zou hebben dat de Ivoriaanse president democratisch verkozen was opdat ik mijn land weer in zou mogen, maar ik heb steeds geweigerd en heb daardoor vijf jaar in het buitenland moeten doorbrengen. Het was een geweldig concert en de Ivoriaanse pers was unaniem lovend. Behalve één krant dan die het regime in Abidjan steunt, die hadden kritiek, maar ook dat is democratie: iedereen heeft het recht op een eigen mening."
Was er weer sprake van enige hoop bij de Ivorianen?
Tiken Jah Fakoly: "Ik heb eerder gemerkt dat de Ivorianen de oorlog moe zijn en dat ze de nood voelen om zich te verzoenen. Ze voelen zich ook verraden door de politici. Ik kan nog niet van echte hoop gewagen omdat alles nog in volle gang is. Zoals ik al zei, we zitten in een verzoeningsfase, maar over één ding zijn de Ivorianen unaniem: vrede!"
Op L'Africain is ook een triptiek van nummers (Ou Aller Ou?, Ouvrez Les Frontières en Africain à Paris, red.) over het lot van de talrijke politieke en economische vluchtelingen terug te vinden. Wat is jouw boodschap voor de Afrikaanse jongeren die op het punt staan om de gevaarlijke reis naar Europa aan te vatten?
Tiken Jah Fakoly: "Wat mij betreft is de plaats van die jongeren in Afrika. Niemand zal Afrika in onze plaats komen veranderen, dat moeten we zelf doen. Tezelfdertijd begrijp ik wat hen drijft. Ik heb dezelfde ziekte gehad, wat wij la galère (de hel, red.) noemen: je school niet afmaken en je zonder vooruitzichten op een job moeten weten te redden. Dat is de fout van de leidinggevende klasse in Afrika, die enkel en alleen in de macht geïnteresseerd zijn om zichzelf te verrijken en geen oplossingen aandragen om de armoede te bestrijden of de situatie van deze jongeren te verbeteren. Die jongeren voelen zich opgesloten. Ik heb Ouvrez Les Frontières geschreven om duidelijk te maken dat ook Afrikanen het recht moeten hebben om vrij te kunnen reizen, net zoals de Europeanen of de Amerikanen. Dat is gewoon een kwestie van mensenrechten. Spijtig genoeg is het criterium voor een geslaagd leven in Afrika, een westers criterium geworden. Je moet een groot huis hebben, een snelle wagen en meer van dat soort nonsens. Omdat die jongeren niet de middelen hebben om dat waar te maken, beslissen ze vaak om naar Europa te emigreren en het daar te proberen. Ik vind dat een heel spijtige situatie. Zoals ik al zei, ik heb het allemaal zelf meegemaakt; ik ben gestopt met school om me te concentreren op mijn muziek, maar moest ik dat niet gehad hebben dan was ook ik zonder enig toekomstperspectief op straat terechtgekomen. Ik zal ze dus niet aanmoedigen, maar ik begrijp hen wel."
Het nummer Africain à Paris gaat over de Afrikaan die dan uiteindelijk in Europa aankomt en dan moet vaststellen dat niet alles is zoals hij het zich had voorgesteld.
Tiken Jah Fakoly: "Met dat nummer wilde ik vooral aantonen dat Europa niet het eldorado is waar het vaak voor gehouden wordt en dat de Afrikanen die in Europa leven niet noodzakelijk altijd de waarheid vertellen tegen hun achtergebleven verwanten. De toeristische foto's die ze opsturen weerspiegelen vaak niet de realiteit van het leven dat een Afrikaan in Europa leidt. Africain à Paris moet de jongeren in Afrika enkele malen doen nadenken voor ze beslissen om naar Europa af te reizen. Ik herinner me nog heel goed hoe gechoqueerd ik was toen ik voor de eerste keer naar Frankrijk kwam en op straat aangesproken werd door een blanke bedelaar. Het imago van de blanke dat de koloniale machthebbers in Afrika achterlieten, was er een van rijkdom en netheid. Als woordvoerder is het mijn taak om de waarheid te zeggen: "Broeders jullie hebben het recht om te reizen, maar verwacht niet alleen rozengeur en maneschijn!""
Naast het album is er nu ook een boek, Tiken Jah Fakoly - L'Afrique Ne Pleure Plus, Elle Parle. Vanwaar het idee om een boek samen te stellen?
Tiken Jah Fakoly: "Dat boek is eigenlijk niet door mij maar door een Franse journaliste (Frédérique Briard, red.) geschreven. Zij heeft me zowat drie jaar gevolgd en heel mijn verleden uitgepluisd, van het kleine dorp waar ik geboren ben (Odienné, red.), tot het schooltje waar ik les gevolgd heb en het podium waar ik mijn eerste live-ervaring heb opgedaan. We wilden de fans die mij vandaag volgen laten zien dat Tiken Jah geen instant succes was, maar dat aan dat succes een heel verhaal vooraf ging. Toen ze het mij voorstelde was ik onmiddellijk weg van het idee en ik heb er dan ook alles aan gedaan om haar research zo gemakkelijk mogelijk te maken. Zo heb ik haar bijvoorbeeld talrijke oude foto's gegeven en in het boek is ook duidelijk mijn zoektocht naar een eigen stijl te zien. Ik wou allesbehalve een kopie zijn. Ik wou er niet uitzien of zingen zoals Bob Marley of Alpha Blondy, en als je de foto's in het boek bekijkt, zul je merken dat ik naar een eigen identiteit zocht. Ik heb verschillende stijlen uitgeprobeerd; in het begin trad ik op in ontbloot bovenlijf, voor een clip heb ik me zelfs eens een maatpak aangemeten en pas de laatste jaren treed ik op in een boubou zoals je me tegenwoordig op een podium ziet."
Tiken Jah Fakoly: "Zeker, want ik wilde van dit album een ode aan Afrika maken. De muziek moest dus echt een Afrikaanse kleur krijgen. Daarvoor heb ik gebruik gemaakt van authentieke Afrikaanse instrumenten. Zelfs voor de hoesfoto wou ik iets authentieks, vandaar dat ik voor de foto met de jagers gekozen heb. Ik wilde mijn continent eens van een andere kant laten zien; mijn Afrikaanse identiteit bevestigen en aantonen dat ondanks alles wat er zich op het continent afspeelt, Afrika toch respect en aandacht verdient."
Vertel eens wat meer over die hoesfoto met die jagers.
Tiken Jah Fakoly: "Afrika zit momenteel in een fase van verwestering. De elite draagt in plaats van de traditionele Afrikaanse kledij alleen nog westerse maatpakken. Die jagers horen echter bij de groep mensen die zich tegen die mode verzetten. Die foto is bedoeld als een hommage, want ik denk dat ze gelijk hebben om vast te houden aan hun eigen identiteit."
Dit album heb je volledig zelf geproduceerd en opgenomen in je eigen studio in Bamako. Was dat de realisatie van een droom?
Tiken Jah Fakoly: "Ja, absoluut. In 1999 was ik voor de eerste keer in Jamaica (voor het album Cours D'Histoire, red.) en het viel mij op hoeveel artiesten daar een eigen studio hebben. Als je in die omstandigheden kan werken, verandert het hele opnameproces want je zit gewoon thuis. Vanaf toen wou ik ook mijn eigen studio zodat ik zou kunnen werken zonder druk of stress."
Je hebt je studio H. Camara genoemd ter herinnering aan een Ivoriaanse komiek die vriend die hier in Europa niet bekend is. Kun je ons iets meer over hem vertellen?
Tiken Jah Fakoly: "Wij zeggen gewoon Studio H.. Het is de naam van een Ivoriaanse komiek die in 2002 vermoord werd door de doodseskaders in dienst van de machthebbers in Abidjan. Ze wilden daarmee gewoon aantonen dat ze eender wie konden ombrengen, zelfs iemand die ongelooflijk populair was. Het noorden van het land moest gewoon een boodschap krijgen volgens hen. Op een avond is hij gewoon opgepakt en de volgende dag heeft men zijn lijk ergens in een steeg gevonden. Die man heeft mij enorm veel geholpen — zo heeft hij me bijvoorbeeld twee jaar lang onderdak gegeven — maar het is niet daarom dat ik mijn studio naar hem vernoemd heb. Het was veeleer omdat hij net als ik een man met een eigen visie en mening was. Hij was ook iemand die streefde naar verandering en hij bracht zijn boodschap in zijn sketches en voorstellingen. Ik wou niet dat zijn naam en nagedachtenis verloren zouden gaan en ik zocht naar een excuus om het de rest vaan mijn leven over hem te kunnen hebben. Zolang mijn carrière nog duurt en zolang mijn studio bestaat zullen mensen mij naar het hoe en waarom van die naam blijven vragen en kan ik het dus over hem hebben."
Wat is het verhaal achter de Volkswagen kever die je koos voor het logo van je label Fakoly Production?
Tiken Jah Fakoly: "Eerst en vooral ben ik een liefhebber van oude wagens. De kever die we gebruikt hebben voor het logo is een bestaande wagen. Het is een auto die nu in mijn bezit is en die ik al twintig jaar ken. Toen ik nog op de middelbare school zat was hij het eigendom van een Amerikaan die er mij elke morgen in voorbijreed. Ik vond het een fantastisch karretje en nam me voor het te kopen als ik ooit genoeg geld had. Toen de oorlog uitbrak in 2002, riepen de Verenigde Staten al hun onderdanen terug uit Ivoorkust. Op dat moment heeft die Amerikaan het autootje cadeau gedaan aan het meisje dat bij hem thuis kwam koken. Ik had ondertussen al een aantal gesprekken me hem gevoerd, dus dat meisje wist dat ik in die auto geïnteresseerd was en zo is hij uiteindelijk in mijn bezit gekomen. In die tijd was hij nog volledig geel; ik heb zelf het rood en groen toegevoegd."
Rijdt hij nog steeds?
Tiken Jah Fakoly: "Ja, hij rijdt nog. Als ik in Bamako ben is het de auto waarmee ik me verplaats."
Enkele maanden geleden stond je voor het eerst in jaren weer op een Ivoriaans podium.
Tiken Jah Fakoly: "Het is heel goed gegaan. Het publiek is massaal komen opdagen om onze boodschap van hereniging, vrede en verzoening te horen. Voor velen onder hen ben ik een woordvoerder en het symbool van moed. Het volstond dat ik gezegd zou hebben dat de Ivoriaanse president democratisch verkozen was opdat ik mijn land weer in zou mogen, maar ik heb steeds geweigerd en heb daardoor vijf jaar in het buitenland moeten doorbrengen. Het was een geweldig concert en de Ivoriaanse pers was unaniem lovend. Behalve één krant dan die het regime in Abidjan steunt, die hadden kritiek, maar ook dat is democratie: iedereen heeft het recht op een eigen mening."
Was er weer sprake van enige hoop bij de Ivorianen?
Tiken Jah Fakoly: "Ik heb eerder gemerkt dat de Ivorianen de oorlog moe zijn en dat ze de nood voelen om zich te verzoenen. Ze voelen zich ook verraden door de politici. Ik kan nog niet van echte hoop gewagen omdat alles nog in volle gang is. Zoals ik al zei, we zitten in een verzoeningsfase, maar over één ding zijn de Ivorianen unaniem: vrede!"
Op L'Africain is ook een triptiek van nummers (Ou Aller Ou?, Ouvrez Les Frontières en Africain à Paris, red.) over het lot van de talrijke politieke en economische vluchtelingen terug te vinden. Wat is jouw boodschap voor de Afrikaanse jongeren die op het punt staan om de gevaarlijke reis naar Europa aan te vatten?
Tiken Jah Fakoly: "Wat mij betreft is de plaats van die jongeren in Afrika. Niemand zal Afrika in onze plaats komen veranderen, dat moeten we zelf doen. Tezelfdertijd begrijp ik wat hen drijft. Ik heb dezelfde ziekte gehad, wat wij la galère (de hel, red.) noemen: je school niet afmaken en je zonder vooruitzichten op een job moeten weten te redden. Dat is de fout van de leidinggevende klasse in Afrika, die enkel en alleen in de macht geïnteresseerd zijn om zichzelf te verrijken en geen oplossingen aandragen om de armoede te bestrijden of de situatie van deze jongeren te verbeteren. Die jongeren voelen zich opgesloten. Ik heb Ouvrez Les Frontières geschreven om duidelijk te maken dat ook Afrikanen het recht moeten hebben om vrij te kunnen reizen, net zoals de Europeanen of de Amerikanen. Dat is gewoon een kwestie van mensenrechten. Spijtig genoeg is het criterium voor een geslaagd leven in Afrika, een westers criterium geworden. Je moet een groot huis hebben, een snelle wagen en meer van dat soort nonsens. Omdat die jongeren niet de middelen hebben om dat waar te maken, beslissen ze vaak om naar Europa te emigreren en het daar te proberen. Ik vind dat een heel spijtige situatie. Zoals ik al zei, ik heb het allemaal zelf meegemaakt; ik ben gestopt met school om me te concentreren op mijn muziek, maar moest ik dat niet gehad hebben dan was ook ik zonder enig toekomstperspectief op straat terechtgekomen. Ik zal ze dus niet aanmoedigen, maar ik begrijp hen wel."
Het nummer Africain à Paris gaat over de Afrikaan die dan uiteindelijk in Europa aankomt en dan moet vaststellen dat niet alles is zoals hij het zich had voorgesteld.
Tiken Jah Fakoly: "Met dat nummer wilde ik vooral aantonen dat Europa niet het eldorado is waar het vaak voor gehouden wordt en dat de Afrikanen die in Europa leven niet noodzakelijk altijd de waarheid vertellen tegen hun achtergebleven verwanten. De toeristische foto's die ze opsturen weerspiegelen vaak niet de realiteit van het leven dat een Afrikaan in Europa leidt. Africain à Paris moet de jongeren in Afrika enkele malen doen nadenken voor ze beslissen om naar Europa af te reizen. Ik herinner me nog heel goed hoe gechoqueerd ik was toen ik voor de eerste keer naar Frankrijk kwam en op straat aangesproken werd door een blanke bedelaar. Het imago van de blanke dat de koloniale machthebbers in Afrika achterlieten, was er een van rijkdom en netheid. Als woordvoerder is het mijn taak om de waarheid te zeggen: "Broeders jullie hebben het recht om te reizen, maar verwacht niet alleen rozengeur en maneschijn!""
Naast het album is er nu ook een boek, Tiken Jah Fakoly - L'Afrique Ne Pleure Plus, Elle Parle. Vanwaar het idee om een boek samen te stellen?
Tiken Jah Fakoly: "Dat boek is eigenlijk niet door mij maar door een Franse journaliste (Frédérique Briard, red.) geschreven. Zij heeft me zowat drie jaar gevolgd en heel mijn verleden uitgepluisd, van het kleine dorp waar ik geboren ben (Odienné, red.), tot het schooltje waar ik les gevolgd heb en het podium waar ik mijn eerste live-ervaring heb opgedaan. We wilden de fans die mij vandaag volgen laten zien dat Tiken Jah geen instant succes was, maar dat aan dat succes een heel verhaal vooraf ging. Toen ze het mij voorstelde was ik onmiddellijk weg van het idee en ik heb er dan ook alles aan gedaan om haar research zo gemakkelijk mogelijk te maken. Zo heb ik haar bijvoorbeeld talrijke oude foto's gegeven en in het boek is ook duidelijk mijn zoektocht naar een eigen stijl te zien. Ik wou allesbehalve een kopie zijn. Ik wou er niet uitzien of zingen zoals Bob Marley of Alpha Blondy, en als je de foto's in het boek bekijkt, zul je merken dat ik naar een eigen identiteit zocht. Ik heb verschillende stijlen uitgeprobeerd; in het begin trad ik op in ontbloot bovenlijf, voor een clip heb ik me zelfs eens een maatpak aangemeten en pas de laatste jaren treed ik op in een boubou zoals je me tegenwoordig op een podium ziet."
ik versta het meeste niet ( kom uit nederland ) maar ik wist dat er wijze lessen in zijn teksten zaten . leuk om door dit intervieuw wat meer over hem te weten te komen .